گزارش قارچ Cryphonectria parasitica عامل بلایت درختان شاه بلوط (Castanea sativa) از ایران

جنگلهای شاه بلوط ایران تنها به مناطق خاصی از استان گیلان نظیر مناطق کوهستانی شهرستان شفت (ویس رود، طالقان و لپوندان)، تالش (شفارود و آق اولر) و فومن (قلعه رودخان) محدود بوده و همین رویشگاه محدود نیز در معرض خطر نابودی قرار گرفته است. بنابراین صیانت از آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این تحقیق، طی بازدیدهایی که از رویشگاه درختان آلوده و بیمار شاه بلوط در جنگلهای ویس رود و شفارود انجام پذیرفت، در اکثر درختان بیمار، علائم شانکر و بلایت روی شاخه‌ها و تنه مشاهده گردید. شاخه‌ها در قسمت‌های انتهایی خشکیده و تنه در برخی قسمت‌های خود دچار پارگی پوست (اپیدرم) گردیده و روی آن نقاط نارنجی رنگ متراکم و فراوان مشاهده گردید. علایم فوق دلالت بر وجود قارچ عامل شانکر و بلایت نکتریایی داشت. به همین دلیل از شاخه‌ها، تنه و ریشة این درختان نمونه‌برداری گردید. در آزمایشگاه علایم ماکروسکپی شانکر به ‌طور دقیق‌تر مورد بررسی قرار گرفت. از نقاط دارای علایم بافتهای آلوده (محل‌های پارگی اپیدرم میزبان)، نمونه‌هایی برداشت گردید. در اولین پرپاراسیون‌های میکروسکپی تهیه شده نمونه‌هایی از پریتیس‌های قارچ مخرب و بیماری‌زای بلایت شاه بلوط Cryphonectria parasitica مشاهده گردید. به منظور از بین بردن رنگدانه‌های مزاحم بافت گیاهی و نیز نرم شدن نسج آلوده که ایجاد مشکل در تهیه نمونه و بررسی دقیق می‌نمود، نمونه‌ها به ‌‌مدت سه دقیقه در درون محلول در حال جوش پتاس 10 درصد قرار داده شدند. سپس اقدام به تهیه مجدد پرپاراسیون‌های میکروسکپی گردید. در این مرحله نمونه‌هایی بسیار واضح و شفاف تهیه و بعد با کانادابالزم تثبیت گردیدند. در مشاهدات میکروسکپی، مشاهده گردید که آسکوکارپ این قارچ به تعداد چند عدد درون یک بافت استرومایی (که خود این بافت استرومایی در داخل نسج گیاه میزبان واقع شده) قرار گرفته (شکل 1) و هر پریتیس در انتها توسط یک منفذی به خارج از بافت میزبان راه پیدا نموده است. این منافذ که گردن اندام پریتیس را تشکیل داده بودند به حالت صاف و مستقل از دیگر پریتیس‌ها دیده می‌شدند. دیواره پریتیس‌ها به رنگ قهوه‌ای تیره و آسکها و آسکوسپورهای دو حجره‌ای درون آن به رنگ شفاف مشاهده گردیدند (شکل 2). در اندازه‌گیری طول و عرض حدود 20 آسکوسپور، اندازه‌ها برای طول اسپورها بین‌ 11-7 میکرون و عرض 5-5/3 میکرون قرار داشتند. این قارچ بر اساس منابع معتبر علمی (Roane, 1986) و (فلاحتی،1370) گونهCryphonectria parasitica (Murr.) Barr تشخیص داده شد که این اولین گزارش از وجود این قارچ در ایران است.